Achterhoedegevecht

Afgelopen zondag bij zomergasten: Ben Verwaayen, een van de "captains of industry". Een bevlogen betoog over "onze" concurrentiepositie in het licht van opkomende economische grootmachten als China en Brazilië. De boodschap: "zij" gedragen zich meer als ondernemer dan "wij". Dat betekent hard werken, veel risico nemen, maar dan ook een kans op grote beloningen. Het slechte nieuws is dat als we hier niet op reageren, we onze (materiële) verworvenheden zouden kunnen verliezen. Maar daar hoeven we niet bang voor te zijn, want er is ook goed nieuws: als we de realiteit onder ogen durven te zien, en de schouders eronder zetten, kunnen we onze positie in de economische wereldorde behouden.

Weliswaar beweert Verwaayen een aantal keer dat we ons niet moeten laten leiden door angst, maar tegelijk doet zijn opstelling vermoeden dat we er bang voor moeten zijn dat we in een economisch gat vallen als we deze strijd niet aangaan.

Hij vertelt het zó overtuigend dat je er haast in zou geloven. Maar toch bekruipt me het gevoel dat we het hier hebben over een achterhoedegevecht. Als de hele wereld mee gaat doen in het produceren van goederen, is de productiecapaciteit veel groter dan wat we op een - voor de aarde - verantwoorde manier kunnen verbruiken. Dus in hoeverre zijn we goed bezig door te gaan vechten om te "mogen" produceren?

We hebben een voortrekkersrol gespeeld in de industrialisatie. Inmiddels kennen we een aantal bijwerkingen: (1) het is lastig duurzaam te leven, en (2) het individu sneeuwt onder.

Als reactie op het industriële tijdperk reageert de maatschappelijke ontwikkeling hier al op: door toenemende aandacht voor vernieuwing op het gebied van ecologie en ruimtelijke ordening; door een steeds fijnmaziger netwerk van kleine, vaak lokale, ondernemingen; door een steeds grotere vraag naar zingeving en persoonlijke ontwikkeling. "Wie ben ik, wat is de betekenis van mijn leven, hoe kan ik in evenwicht leven met mijn omgeving?"

Dit alles zal leiden tot een veranderende maatschappelijke en economische structuur, en het zal niet eenvoudig zijn om die verandering in goede banen te leiden. Waar verandering is, is vraag en aanbod, dus een economie en het betreft dan steeds meer ook niet-materiële zaken. In een economisch gat zullen we denk ik niet snel vallen. En als we er de schouders onder zetten en deze - laten we zeggen - spirituele economie met elkaar vormgeven, kunnen we weer een voortrekkersrol spelen; want de opkomende economieën zullen vroeg of laat ook met de genoemde bijwerkingen te maken krijgen.

We hoeven geen gevecht te leveren - we hoeven alleen maar de logische ontwikkeling te volgen. Go with our flow. Maar Verwaayen heeft toch ook wel een beetje gelijk: ook achterhoedegevechten moet je goed voeren om niet voor verrassingen komen te staan ...

Anders ...

Een paar dagen geleden ging ik met mijn nieuwe mobiel naar buiten om te kijken hoe de camera zich zou gedragen. Een mooie zomeravond met prachtig licht. Ik ontdek zowaar een plekje waar ik nog niet eerder was geweest. Thuisgekomen bleek dat een van de foto's daarvan weliswaar heel mooi was, maar niet helemaal scherp.

Dus: vanavond, weer een mooie avond, terug naar datzelfde plekje, maar dan nu met de goede camera. Maar, ik had het kunnen weten, toch was het anders. Het licht was subtiel anders, de sfeer; de planten waren ietsje verder. Je kan niet terug naar dezelfde plek. Niet alleen is de plek anders, ook zelf ben je veranderd, doordat je er al eerder bent geweest. De tijd doet onomkeerbaar zijn werk ...

Ik kan er bij stilstaan, treurig misschien dat het niet meer hetzelfde is. Mezelf verwijten dat ik de vorige keer niet fatsoenlijk had afgedrukt. Dan zou ik teleurgesteld naar huis zijn teruggekeerd. Maar ik kan ook kijken naar wat er wel is. En dan is elk moment weer nieuw, en vol mogelijkheden. Zoals deze pluizen van een distel. Ook in ander opzicht een prachtig voorbeeld van hoe verandering mooi kan zijn: de bloemen zijn weg, maar hoe mooi is het vervolg!

Opruimen!

In een enorme hal van het afvalverwerkingsbedrijf Twence is een concert van het Twents Jeugd Symphonie Orkest. Aangeboden door Twence, in het kader van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. De akoestiek is wonderbaarlijk prettig, met een nagalm die lijkt op die van een grote kathedraal. Het orkest speelt lekker, al moest het concert een keer onderbroken worden voor de regen, die via een roffel op het aluminium dak liet weten dat uiteindelijk de natuur toch haar wil oplegt aan de mens. Maar al met al een prachtige ervaring, niet in het minst ontroerend natuurlijk doordat dochterlief een fagotsolo speelde.

Afval wordt een serieuze bedrijfstak, waar serieus geld in omgaat. Dat is al een tijdje zo, en dat wordt alleen maar meer. "Groen" levert "geld" op. Eigenlijk stemt me dat wel optimistisch. Even idealiserend, en afziend van alle excessen die er helaas in overvloed zijn: je kan geld zien als een omgekeerde energiestroom. Iets wat je krijgt als je ergens energie in stopt, en wat je weer kan gebruiken zoals je zelf wil. En opruimen kost nou eenmaal energie, zeker als je het anderen wil laten doen, wat iedere ouder van de puber-jeugdorkestleden ongetwijfeld heeft ervaren.

Dat er nu een industrie ontstaat rond het milieu geeft hoop: het betekent dat er anderen zijn die er brood in zien om onze rommel op te ruimen, en als je het beter, sneller of goedkoper doet dan de concurrent heb je meer voordeel. Financiële winst, de drijfveer van velen, leidt zo tot milieu-winst. Het eigenbelang van de opruimers werkt vast beter dan een vaderlijk (overheids)vingertje - zoals overigens ook iedere ouder-van-een-puber weet ...

Het open raam

Aangekomen op mijn hotelkamer. Een ander hotel dan waar ik normaliter zit. Het is nieuw en hightech, en twee dubbele ramen met een flinke afstand daartussen houden elk omgevingsgeluid buiten. Het is zelfs een "green-key" hotel. Dat laatste betekent dat de airco het niet doet als het buiten kouder is dan 18 graden. Op zich niet erg, maar de geluiddichte ramen, afgesloten met een slot, houden ook de frisse lucht buiten. Het is ontzettend benauwd. Aanvankelijk denk ik "ach, voor één nachtje". Maar al snel begin ik te flippen, en ik raak haast in paniek omdat ze niet open kunnen. Na mijn beklag te hebben gedaan krijg ik zowaar een sleuteltje waarmee ik de ramen kan openen. Lucht!

Eigenlijk is het raar om zo van je stuk te raken van zoiets relatief kleins. Dat betekent meestal dat dat "iets kleins" symbool staat voor "iets groots" binnen jezelf. Als je dat gegeven benut, kunnen dit soort toestanden je nog veel opleveren ...

Hoe zit dat in dit geval? Misschien voel ik me wel benauwd in het project waarvoor ik nu op reis ben. Het project duurt al een jaar of tien. Toen het begon paste het heel goed bij waar ik toen "was". Een jaar of vijf, zes geleden was het bijna af, maar door een paar heftige gebeurtenissen in het project, en de daaropvolgende kredietcrisis, is het ernstig vertraagd. Nu komt het weer op gang, er komen mensen bij, en de financiering begint weer te stromen. De kredietcrisis blijkt niet alleen ons project te hebben geraakt, maar ook de competitie, zodat de verhoudingen eigenlijk nog steeds zo lijken te liggen als zes jaar geleden.

Toch is er iets anders ... (mede) door alles wat er gebeurd is ben ik zelf anders dan zes jaar geleden. Waardoor het project voor mij minder goed past. En dus moet ik iets doen. Stoppen? - zou jammer zijn nu het misschien toch bijna af is. Een andere rol nemen? Dat is niet zo makkelijk. In elk geval kan ik anders aankijken tegen het belang van het project voor mijzelf. Want juist door de aard van dit speciale project kom ik terecht op plaatsen en in omstandigheden waar ik anders niet zou komen. Kan ik er zo tegenaan kijken, het project als bron van ongewone ervaringen? Misschien is dat wel de sleutel om het raam open te maken, weer lucht te krijgen, en helder naar buiten te kunnen kijken ...

Structuren

Bouwactiviteiten op het terrein nabij Strootbeek Campus. Na een grootschalige bodemsanering wordt het terrein geschikt gemaakt om opnieuw bebouwd te worden. Op de voorgrond een soort grote schep, ik vermoed om de structuur uit te graven van de afwatering. Daarachter een hek, dat aangeeft waar het ene stuk land begint en het andere ophoudt.

Weer daarachter een gebouw, dat kaders geeft aan de plaats waar bepaalde werkzaamheden worden verricht, vermoedelijk op een voorspelbare en beheersbare manier, gecertificeerd volgens een of andere ISO-achtige norm. Nog verder naar achteren een electriciteitsmast met draden, een zendmast, de radartoren van Thales, een lantaarnpaal en een verkeersbord om aan te geven hoe we ons op de - net niet zichtbare - weg moeten gedragen.

We zijn goed in het aanleggen van structuren, en zijn in het algemeen bereid veel vrijheid in te ruilen voor kaders waarbinnen we ons bewegen. Die misschien wel veiligheid scheppen. Op de foto staat ook een fietser. Is dat een van de mensen die een structuur in plaats en tijd volgt: "van zo laat tot zo laat werk ik daar en daar en doe ik dit en dat op die-en-die manier?"

Ik krijg het er een beetje benauwd van als ik er bij stil sta. Ondanks dat ik al heel lang geen vaste baan meer heb, merk ik dat ik mezelf wel degelijk nog erg beperk door vast te houden aan allerlei ongeschreven regels, en me te hechten aan van alles en nog wat. Soms denk ik weleens dat ik niet eens weet hoe vrij ik zou kunnen zijn ... maar ja, hoe kom je daarachter? Hoe weet je waarheen je kan gaan als je de koorden die je vasthouden niet doorknipt? Hoe weet je wat je tegenhoudt als je niet beweegt en voelt? Wie heeft die koorden eigenlijk aangebracht, en wie houdt ze vast?

Misschien is het sterkste koord wel het koord dat zegt dat je eigenlijk geen koorden mag doorknippen ... of zou het toch mogen, één heel kleintje, om te beginnen?

Loslaten

Een prachtige avond, en op het laatste moment besloot ik mijn camera mee te nemen op een korte wandeling in de buurt. Geen slecht besluit, want het licht is heel sereen. Om me heen fluiten de vogels, zoemen de muggen. Kikkers kwaken, en af en toe roert zich een vis in het water vlak bij me.

Grappig, ik was van plan om een bespiegeling te schrijven over loslaten en onthechten; over hoe vol mijn hoofd zat met allerlei gedachten over werk, relaties, de toekomst. Over waar ik allemaal in verzeild ben geraakt, en "hoe daar op een goede manier uit te komen". Over het vinden van rust en geluk. Ik dacht van alles, ik voelde van alles. Allemaal dingen die te maken hebben met structuren die we als mensen laten ontstaan.

Maar als ik door het gras loop, met de zon voor me, kijk naar wat je op de foto kan zien, weet ik niks meer. Alles lost op, en ik voel me emotioneel, een brok in mijn keel. Het is allemaal gewoon hier, voor mijn voeten ... al het andere lijkt futiel ... zolang ik dit maar kan blijven meemaken. En daarvoor hoef ik niks te doen of te hebben, geen ingewikkelde baan, geen geld, geen perfecte relatie ...

Zo moeilijk is het misschien niet, dat loslaten ...

Master!

Afgelopen week was het laatste blok van de opleiding tot NLP Master-practitioner, in huis "Ter Dennen" in Westmalle. Vanuit mijn kamer kijk ik uit op een deel van het gebouw waar ik met ongeveer 20 andere cursisten in totaal tien blokken van een aantal dagen heb doorgebracht.

Wat is NLP? In feite komt het neer op het volgende: de omstandigheden waarin je nu verkeert heb je zelf veroorzaakt - maar gelukkig is er een gestructureerde methode om daar ook zelf weer uit te komen. Waarbij je kunt kijken naar je omgeving, je gedrag, je capaciteiten, je overtuigingen en waarden, je identiteit, en ten slotte je missie.

In dit blok de getuigenissen van de deelnemers over het transformatieproces dat ze hebben ondergaan gedurende het laatste jaar. Stuk voor stuk indrukwekkende en soms emotionele verhalen. Vrijwel allemaal vertellen ze hoe ze door het toepassen van NLP een stukje dichter bij hun authentieke zelf zijn gekomen. Blokkades hebben opgeruimd. Het verleden een zinvollere betekenis hebben gegeven. En met veel meer (zelf)vertrouwen de toekomst tegemoet gaan. Er zijn echt overwinningen behaald, en de uitreiking van de certificaten was daardoor een bijzonder vreugdevolle gebeurtenis!

In een moment van rust kijk ik uit mijn raam naar de koeien. Ze staan sereen te grazen, soms liggen ze te herkauwen, en af en toe besluit de stier in het gezelschap dat het tijd wordt om een koe te beklimmen. Heel puur. Zonder zich ook maar een moment te generen of zich af te vragen of het goed is wat ze doen. Alleen maar zijn. Wat mij betreft zijn deze koeien de werkelijke Masters ...

Herinneringen

Hotel Bonus Inn in Helsinki. Een foto van een tijdje geleden alweer. Ik was daar voor een korte trip, had niet enorm goed opgelet bij het uitkiezen van het hotel. Het ligt op een desolate plek, vlak bij het vliegveld, en heeft een atrium waarin je, aan de bar gezeten, naar de liften kunt kijken die op en neer gaan.

Ik weet niet waarom, maar ik word de eerste nacht gekweld door een steeds groter wordende onrust, grenzend haast aan paniek. Herinneringen aan een gevoel bij een gebeurtenis van jaren geleden steken de kop op. Het voelt precies als toen, hoewel er geen duidelijke aanleiding voor is.

Gek is dat, met herinneringen. Soms lijken ze weg, vergeten, of mild geworden. Weggezakt naar de onderste regionen van het onderbewustzijn. Maar soms lijken ze de lift te nemen naar boven, en komen als vlijmscherpe messen weer boven, om zelfs de ervaring van het hier en nu te verdringen. Alsof iets op een knop drukt, iets dat niets te maken heeft met de oorspronkelijke gebeurtenis ...

Hoe lang gaat dat door? Hoe lang liggen ze op de loer, de herinneringen, om je als een roofdier te bespringen op een onbewaakt moment? Ik denk tot je de les geleerd heb die je eigenlijk uit de gebeurtenis had moeten leren. Pas daarna verdwijnt het knopje om die lift boven te laten komen. Heb ik dat nu gedaan? Ik denk van wel. Maar weet je altijd wat je had moeten leren ... ?

The American Dream

De Galleria in Houston. Alles wat je ooit zou willen kopen is hier te koop. Veel kleding en accessoires, natuurlijk. Ergens anders in het complex is een ruimte gewijd aan de Tesla, een hypermoderne elektrische auto. Restaurants in overvloed op de laagste etage. In navolging van de Apple Store is er zelfs een Microsoft Store (sic!). Terwijl het buiten bijna dertig graden is, kun je binnen schaatsen. Uiteraard is het geheel overdekt en voorzien van airco.

De economie draait hier op volle toeren. Er is werk zat, ook ongeschoold werk, en je betaalt - zeker naar Nederlandse begrippen - weinig belasting. Daardoor kun je toch veel kopen, en dat doet men dan ook. De benzine is goedkoop, de plaatselijke wegen zijn slecht, tenzij de bewoners van de lokale community rijk genoeg zijn om het met zijn allen zelf te doen. Het bevestigt het beeld van Texas: als je gezond bent en werk hebt, is hier alles mogelijk, maar je moet er zelf voor zorgen.

Het lijkt of het werkt, "The American Dream" ... kansen voor iedereen ... tot ik me realiseer dat ik allerlei mensen ken die in dit systeem misschien wel buiten de boot zouden vallen. Door een tijdelijke burn-out, een depressieve periode; door de liefde te volgen voor de verkeerde man of vrouw; doordat je kinderen extra zorg nodig hebben; door een partner die je verlaat, of een ongeluk ... you name it.

Dan is een gereguleerd vangnet misschien toch goed? Of zou er voldoende particulier initiatief ontstaan om dit soort dingen op te vangen? Ik twijfel, en weet niet of een gratis particulier museum voldoende hoop geeft ...

Trots

Deze foto had ik eigenlijk gemaakt met mijn nachtmerrie-serie in het achterhoofd: plaatsen gemaakt om er te zijn maar waar je liever niet wil zijn. Het is een restaurant. De ruimte is ingekapseld tussen het staal en beton van het vliegveld in Pittsburgh. Nu is het leeg, maar er zaten geregeld mensen te eten. Het restaurant is van de keten "Nature's Kitchen", maar de enige overeenkomst met de natuur is de kleur groen op de muur.

Toch klopt het niet helemaal. Ik heb hier zelf ook twee keer ontbeten. Een bagel met beleg, die speciaal voor me werd klaargemaakt. Verse jus erbij. Als je wilde, kon je ook een compleet Amerikaans ontbijt krijgen - eieren (hoe wil je ze?) - spek - aardappelen. Niet heel ingewikkeld en snel klaar.

Wat me opviel was hoe trots de mensen waren op wat ze deden. Het is niet heel moeilijk om een bagel klaar te maken. Maar de jongen die me hielp deed het met aandacht en overgave, alsof die bagel het belangrijkste was in zijn leven. De tafels werden vaak en zorgvuldig schoongemaakt. Simpel werk, maar: het doet er toe.

"Wat je ook doet, doe het zo goed als je kunt, en wees er trots op". Dat was de indruk die ik overhield aan deze plaats. En daarom is het een plaats waar ik toch wel af en toe wil zijn.


De nachtmerrie-serie vind je overigens hier.

De Gang

De uitgang van vliegveld Pittsburgh. Een lange gang, met loopbanden aan beide kanten. Als je er eenmaal in loopt, kun je er een tijdje niet uit. Af en toe zijn er uitgangen, naar links en naar rechts. En helemaal aan het eind. Net als in het leven. Je neemt een beslissing, je gaat iets aan. En daarna is het een tijdje lastig om dat te veranderen. Af en toe komt er een geschikt moment waarop je een andere weg in kunt slaan ...

Natuurlijk kan dat op elk moment - je bent een vrij mens. Alleen heeft het soms ingrijpende gevolgen. Moet je dingen bewust stuk maken om "af te slaan". Net als in de gang in Pittsburgh. Je kan best op elke plek naar buiten - hoewel het glas van de ramen vermoedelijk steviger is dan je zou denken ...

Je kan ook niet afslaan. Dan loop je de gang door tot het eind. Het eind van deze gang, deze kant op, is bij de terminals. Daar liggen nieuwe mogelijkheden, ver weg van hier. De andere kant gaat naar de parkeerplaats en een parkje. Daar kom ik nu net vandaan. In deze gang kan ik terug, dat is zelfs helemaal niet moeilijk. Maar toch ga ik dan niet écht terug naar een eerdere toestand - doordat ik eerst hier ben geweest, ben ik anders dan toen ik de gang voor het eerst inliep. Je kan niet écht terug. Nergens. Als je iets opnieuw beleeft, is het toch anders.

Links en rechts zijn loopbanden, om de gang sneller door te kunnen lopen. Als je daarop staat is het nog moeilijker om terug te lopen. Je moet dan eerst van de loopband af. Door over een muurtje te springen, of te wachten op een uitgang.

Stilstaan kan ook ...